Thực hiện Nghị quyết số 05/NQ/TU ngày 27/05/2003 của Ban thường vụ Tỉnh Ủy Vĩnh Long và kế hoạch số 1800/UB ngày 28/09/2004 của UBND Tỉnh Vĩnh Long về xây dựng Thị xã Vĩnh Long đến năm 2010 trở thành thành phố trực thuộc tỉnh; Được sự chỉ đạo và tập trung đầu tư của Tỉnh Ủy, HĐND, UBND Tỉnh, sự hỗ trợ tích cực, có hiệu quả của các ngành Tỉnh, cơ quan Trung ương trên địa bàn và sự quyết tâm, nỗ lực phấn đấu liên tục của toàn thể Đảng bộ, quân và dân Thị xã Vĩnh Long. Sau gần 4 năm xây dựng cơ sở vật chất hạ tầng - kỹ thuật đô thị, nông thôn, đẩy mạnh phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân Thị xã Vĩnh Long; ngày 17/07/2007 Thị xã Vĩnh Long đã được Bộ trưởng Bộ xây dựng ban hành quyết định số 1010/QĐ-BXD công nhận là đô thị loại 3; Đây là một tin vui, một sự kiện quan trọng trong tiến trình thực hiện Nghị quyết của Tỉnh Ủy, kế hoạch của UBND Tỉnh đã đề ra; khích lệ, động viên tinh thần của các cấp lãnh đạo Tỉnh trong việc lãnh chỉ đạo, đầu tư phát triển Thị xã. Quyết định đó cũng tăng thêm gấp bội ý chí quyết tâm, tinh thần phấn đấu của toàn Đảng bộ và nhân dân Thị xã xây dựng Thị xã Vĩnh Long chậm nhất đến năm 2010 trở thành thành phố trực thuộc Tỉnh và đến ngày 10/04/2009, Chính Phủ đã ban hành Nghị định số 16/NĐ-CP thành lập Thành phố Vĩnh Long, thuộc Tỉnh Vĩnh Long và tên gọi chính thức là Thành phố Vĩnh Long được sử dụng từ ngày 30/04/2009 sau khi tổ chức lễ công bố Nghị định của Chính Phủ; Thực hiện Nghị quyết số 230/NQ-HĐND ngày 13/01/2020 của Hội đồng nhân dân tỉnh về việc thông qua đề án “Đề nghị công nhận thành phố Vĩnh Long mở rộng đạt tiêu chí đô thị loại II trực thuộc tỉnh Vĩnh Long”
Ngày 31/7/2020, Thủ tướng Chính Phủ ban hành Quyết định số 1158/QĐ-TTg Về việc công nhận thành phố Vĩnh Long là đô thị loại II trực thuộc tỉnh Vĩnh Long.
Thị xã Vĩnh Long trước đây và Thành phố Vĩnh Long ngày nay so với các tỉnh miền Tây Nam bộ là vùng đất có quần thể dân cư hình thành rất sớm, là vị trí trung tâm của đồng bằng châu thổ sông Cửu Long, cách đây hơn 300 năm được lấy tên là Long Hồ Dinh - nơi đây đã hình thành khu mua bán tấp nập trên bến, dưới thuyền, hàng hóa chủ yếu là nông sản, hoa quả và các loại sản phẩm thủ công mỹ nghệ. Từ năm 1732, dưới thời nhà Nguyễn nền kinh tế phồn thịnh và chiếm ưu thế so với các nơi trong khu vực. Khi thực dân Pháp xâm lược, chúng mở rộng quy mô khai thác thuộc địa để phục vụ cho chiến tranh, nhà cầm quyền Pháp chuyển khu vực trung tâm hành chánh, kinh tế, chính trị và quân sự từ đây về Cần Thơ nhằm thuận tiện cho việc khai thác, vận chuyển hàng hóa. Đến thời kỳ Mỹ Diệm, Thị xã Vĩnh Long trở thành trọng điểm thứ 2 sau Cần Thơ về vị trí kinh tế, chính trị và quân sự, từng bước địch biến Thị xã Vĩnh Long thành một đô thị ăn chơi, xa rời lao động sản xuất, nền kinh tế phụ thuộc nước ngoài.
Đối với Cách mạng, Thị xã Vĩnh Long là một đơn vị hành chánh được chính thức thành lập từ tháng 8/1948. Từ đó theo từng thời kỳ của cuộc kháng chiến cứu nước, để tạo địa bàn thuận lợi cho việc chỉ đạo, lãnh đạo của Đảng cũng như nhằm đối phó với âm mưu thủ đoạn của địch nên Thị xã Vĩnh Long có lúc thu hẹp, có lúc mở rộng địa bàn cho phù hợp với việc lãnh đạo chung của Tỉnh Ủy. Trong đó năm 1967 đến giữa năm 1971, địa bàn Thị xã mở rộng thêm gồm có 7 phường và 9 xã ven như Tân Hòa Bắc, Tân Ngãi, Tân Hạnh, Phước Hậu, Long Mỹ, Long Đức và 3 xã cù lao. Từ giữa năm 1971 đến 1975, Thị xã Vĩnh Long thu hẹp lại trong phạm vi chỉ còn lại 7 phường. Sau ngày giải phóng miền Nam thống nhất đất nước đến 1991 Thị xã Vĩnh Long lại mở rộng thêm đến các xã Tân Hạnh, Tân Hòa, Tân Ngãi, Thanh Đức và 3 xã cù lao. Năm 1992 đến năm 1994, Thị xã còn lại 7 phường 2 xã và từ năm 1994, xã Tân Hòa Bắc được tách thành xã Tân Hòa và xã Tân Hội, xã Tân Ngãi được tách thành xã Tân Ngãi và xã Trường An.
Hiện nay thành phố Vĩnh Long là đô thị loại II trực thuộc tỉnh Vĩnh Long với vai trò nằm ở vị trí trung tâm vùng đồng bằng sông Cửu Long, trên trục Quốc lộ 1, đường bộ cao tốc, đường sắt tốc độ cao thành phố Hồ Chí Minh - Cần Thơ; có thể kết nối với tuyến hải vận quốc tế thông qua cảng biển Cái Cui và sân bay quốc tế Cần Thơ. Kết hợp với các tuyến Quốc lộ 1, 53, 57, 80, cầu Cần Thơ và cầu Mỹ Thuận; thành phố Vĩnh Long có điều kiện thông thương dễ dàng với toàn bộ vùng đồng bằng sông Cửu Long cũng như với thành phố Hồ Chí Minh và một số nước Đông Nam Á. Diện tích 4.781,49 ha, dân số thường trú 143.489 người (năm 2019), là trung tâm tỉnh lỵ của tỉnh Vĩnh Long, nằm bên bờ sông Cổ Chiên (một nhánh của sông Tiền) với ba mặt Bắc, Đông, Nam đều giáp với huyện Long Hồ cùng tỉnh và Tây giáp huyện Châu Thành của tỉnh Đồng Tháp, Tây Bắc giáp huyện Cái Bè, Tiền Giang. Ngày 10/02/2020, Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành Nghị quyết số 860/NQ-UBTVQH14 về việc sắp xếp các đơn vị hành chính cấp xã thuộc tỉnh Vĩnh Long, theo đó thành phố Vĩnh Long có 11 phường: 1, 2, 3, 4, 5, 8, 9, Tân Hoà, Tân Hội, Tân Ngãi và Trường An.